Kwaliteit van informatie
Iedereen kan publiceren op het internet, amateur of expert. Wanneer je dus research doet voor eigen (weblog) artikelen, kun je stuiten op onbetrouwbare, ongeloofwaardige, onvolledige of gedateerde informatie.
Voor het zoeken op het web volstaat het niet om alleen Google te gebruiken. Sommige informatie wordt niet op het internet ontsloten, omdat het bijvoorbeeld in een besloten systeem staat, of omdat er allerlei technische drempels zijn waar de zoekmachines niet doorheen kunnen.
Het is dus slim om kritisch naar informatie te kijken.
Vind je jezelf een echte beginner op dit vlak? Kijk dan eens op de 'Online Workshop Mediawijsheid' van Kennisnet, deze is ontworpen voor scholieren, ouders en docenten en je kunt de cursus afhankelijk van je voorkennis op 3 verschillende niveaus doorlopen. Je begint met een test en kunt dan instappen op je eigen niveau.
Onderstaande is een samenvatting en vertaling van de website "Internet Detective", een bron uit Groot-Brittanië waarmee studenten leren de kwaliteit van informatie te beoordelen. Ik heb de informatie aangevuld met voor Nederland relevante informatie. Het is de moeite waard deze website eens in zijn geheel te bekijken. Er staan tal van voorbeelden op en een handige quiz om de opgedane kennis te toetsen.
Foute websites en e-mails
Hoaxes: nep sites, parodieën, misleiding.
Sommige websites zijn gewoon nep. 'Slachtoffers' zijn beroemde mensen, politiek, producten of organisaties. Vaak zijn ze gemakkelijk te herkennen omdat ze humoristische content bevatten. Het zijn een soort parodieën.
Urban legends: "broodje aap-verhalen"
Dit zijn verhalen of geruchten die van mond tot mond zijn gegaan en op het internet zijn beland. Je hebt vast wel eens een e-mail gehad met het verzoek deze naar zoveel mogelijk mensen door te sturen. In de e-mail staat dan meestal een heel zielig verhaal. Dit zijn vrijwel altijd "hoaxes" of "urban legends". Stuur deze nooit door, het is een bron van ergernis voor veel mensen en zorgt bij elkaar opgeteld voor een enorme stroom dataverkeer.
Voorbeelden zijn: waarschuwingen voor misdaad, gratis aanbiedingen, vragen om het 'parkeren' van geld, verhalen van noodlijdende kinderen of dieren. Waarschuwingen voor computervirussen.
Oplichterij, internetfraude
Dit zijn de meer ernstige vormen van nep-informatie. Ze zijn erop gericht je identiteit te stelen of je geld af te troggelen. Het zijn kwaadaardige sites of mails, die heel slim in elkaar zitten en vrij aggressief zijn. Vaak zien ze er te goed uit om waar te zijn (en dat is dus ook meestal zo). De "Nigeriaanse e-mail fraude" is een bekend voorbeeld. Ze bieden je een groot bedrag aan als je hen jouw bank laat gebruiken om geld uit het land te sluizen. Ze vragen om je bankgegevens en brengen administratiekosten in rekening. Ga je daarin mee, dan zeggen ze dat er problemen opgetreden zijn en dat ze meer geld willen. Dat gaat door en door en het grote geld wordt uiteraard nooit op jouw rekening gestort.
Een ander voorbeeld zijn de mailtjes die je jubelend feliciteren met het winnen van een loterij.
Phishing: 'hengelen' naar je identiteitsgegevens
Dit is internetfraude waarbij de oplichter een mail stuurt die eruit ziet alsof hij van je bank of een andere financiële dienstverlener afkomstig is. Ze doen melding van een probleem en vragen je om je details te bevestigen voor veiligheidsredenen. Een link in het mailtje verwijst naar een site die er precies zo uitziet als die van de bank, waar je je wachtwoord en persoonlijke informatie moet achterlaten. Wanneer je dat doet maak je het de fraudeurs mogelijk je account gebruiken. Als je zo'n mailtje krijgt, kijk dan altijd eerst op de website van de betreffende dienst. En onthoud dat een bank NOOIT via e-mail om je accountgegevens zal vragen.
Controleren of informatie van een Foute Website / Bron komt
Het beoordelen van de kwaliteit van informatie
Controleer de auteur en de uitgever
- herken je de uitgever / auteur als een authoriteit? Staan er details over hem op de site zoals functieomschrijving, contactgegevens, biografie, referenties, aanbevelingen, publicatielijsten;
- kun je zien welke kwalificaties de eigenaar van de site heeft? Gaat het om bijvoorbeeld een website van een bibliotheek, vaktijdschrift, vakorganisatie;
- kijk naar de 'over ons' en 'contact' pagina's om te zien of er voldoende transparantie is. Een website waar een telefoonnummer en straatadres bij staan komt betrouwbaarder over dan eentje met alleen een e-mail adres en postbus;
- op de pagina's over 'missie' of 'identiteit' kun je zien wat de visie van een organisatie is en of ze een bepaald standpunt hebben of gelieerd zijn aan een bepaalde organisatie;
- foto's vergroten altijd de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van een auteur;
- is de bron geredigeerd of zelfs onderwerp van 'Peer Review';
- is het standpunt neutraal of juist opiniërend?;
- zijn er andere websites die je vertrouwt, die linken naar deze informatie;
- aan een copyright / auteursrechtenverklaring kun je de eigenaar van de informatie achterhalen. Aan een privacy statement en een disclaimer kun je aflezen dat de bron serieus is;
- wordt de website gesponsord?
Als je de bron en details van informatie niet kunt achterhalen, kun je ook nog een zoekmachine gebruiken om een stuk tekst te verifiëren: misschien is de tekst ook elders gepubliceerd en staan daar wel meer details bij.
Als je nog nooit van een auteur gehoord hebt, gebruik dan een zoekmachine om te kijken of er andere betrouwbare bronnen naar hem verwijzen en of hij ergens anders al gepubliceerd heeft.
Als je informatie van een website van een organisatie gebruikt, controleer dan de reputatie van die organisatie. Staat het op een lijst van bijvoorbeeld een branche- of vakorganisatie?
Controleer de informatie zelf
Informatie moet kloppen, waar zijn, logisch, actueel en volledig zijn. Wat zijn de feiten, wat zijn argumenten, wat zijn veronderstellingen en kloppen die? Op die manier probeer je vast te stellen of je te maken hebt met wetenschappelijke feiten of ongefundeerde uitspraken. Met professioneel advies of geroddel. Met de meest actuele onderzoeken of met oud nieuws.
Stel jezelf dus de volgende vragen:
- zijn de argumenten en conclusies valide, goed gefundeerd in logica of feiten?
- refereert de auteur aan betrouwbare bronnen?
- belicht de auteur verschillende kanten van het verhaal of is het eenzijdig?
- ben je het eens met de conclusie?
- is de informatie accuraat of zie je fouten of slordigheden (typfouten, gebroken links);
- is de informatie actueel of zou het inmiddels al achterhaald kunnen zijn. Kun je zien wanneer de informatie voor het laatst aangepast is?
- is de informatie volledig genoeg? Beslaat hij alle aspecten die jij bij het onderwerp vindt horen? Is het breed genoeg belicht?
- is het diepgaand genoeg?
- is het volledig beschikbaar of slechts een samenvatting?
- is het een originele tekst of is het informatie óver een tekst: een primaire of secundaire bron?
- is het een feit of een opinie?
- staan er advertenties bij waardoor je de motieven van de auteur in twijfel kunt trekken?
Vaak is er veel informatie te vinden in de sitemap en de 'over ons' pagina.
Zorg dat je zelf ook je bronnen correct vermeldt!
Op "Sociosite" staat een uitgebreid artikel over het beoordelen van de kwaliteit van webbronnen.
Controleer de locatie van de informatie.
De informatie bevindt zich op een computer ergens ter wereld. De locatie kan iets zeggen over de kwaliteit van de informatie. Ook is het soms niet duidelijk op welke website je je bevindt. Een klik op een link uit een zoekmachine kan je naar een onderliggende pagina in een site brengen, zonder de context van de site. Zo zie je niet meer 'waar' je bent en van wie de website is. Zo kun je gemakkelijk verdwalen.
Om te zien waar je bent, kun je het volgende doen:
Klik op de "home" knop, die brengt je naar de officiële ingang van de site.
Zoek naar een 'site map': een pagina met de folderstructuur van de website erop, zo kun je de pagina in zijn context bekijken.
De contactpagina geeft ook informatie over de oorsprong van de site.
Informatie uit het adres van de website
De URL van de site, dat is het adres van de website. URL betekent 'Uniform Resource Locator' en staat in de adresbalk van je browser. Ze zien er meestal zo uit: http://www.adres.nl/submap/pagina.html
Het eerste stuk, http:// staat voor HyperText Transfer Protocol. Hieraan kan je browser zien hoe hij het bestand aan jou moet laten zien. Soms staat er ook https, waarbij die s verwijst naar 'secure'. Deze s is belangrijk op besloten websites, bijvoorbeeld die van je bank!
Het tweede stuk, www, verwijst naar het feit dat de pagina op het world wide web staat. Omdat dat tegenwoordig vrijwel altijd het geval is, zie je ook steeds vaker internetadressen zónder www ervoor. Ook kan www vervangen zijn door een ander woord. Bijvoorbeeld http://blog.adres.nl. Dat is een zogenaamd subdomein. Dan is www.adres.nl de hoofdwebsite en blog.adres.nl is een subonderdeel daarvan.
Het derde stuk, .nl. Hieraan kun je zien dat het een Nederlandse domeinnaam is. Dit stuk heet de 'extensie'. Andere voorbeelden van extensies zijn .com, .net, .org, co.uk, .nu, .me en .eu (onder andere).
Het vierde stuk, na de eerste / wijst op de map op de server waar het bestand zich bevindt. Als er een diepere mappenstructuur is, zie je vaak dus ook meerdere /mapnaam/mapnaam.
Het laatste stuk, pagina.html is het uiteindelijke bestand dat je aan het bekijken bent. Het kan eindigen op .html of .htm, dat maakt niet uit. Soms staat er ook bijvoorbeeld .mpg of .mov, dat zijn video bestanden, of .jpg of .png of .gif, dat zijn afbeeldingen.
Aan de extensie, dus in Nederland vaak .nl, kun je zien om wat voor soort bron het gaat:
- .ac, .edu internationale sites uit academische of educatieve hoek;
- .co, .com commerciële websites;
- .gov overheids servers;
- .org non-gouvernementele en non-profit organisaties.
Trucje
Als je geen 'home'-knop of sitemap kunt vinden, kun je toch op de homepagina van een website uitkomen door stukjes van het adres weg te halen. Je begint achteraan tot de eerstvolgende slash (/), toets ENTER en dan kom je een niveau 'hoger' in de structuur van de site. Ga door tot je http://www.adres.nl overhoudt en dan ben je bij de thuispagina.
Links uit dit hoofdstuk
De Internet Detective uit Groot Brittanië: http://www.vts.intute.ac.uk/detective/
Een zoekmachine om in meerdere zoekmachines tegelijk te zoeken: http://www.metacrawler.com/
| Webwijs geeft ook trainingen over dit onderwerp. Geïnteresseerd? Kijk dan even op www.webwijs.me |
Comments (0)
You don't have permission to comment on this page.